نصب تابلوهای تبلیغات تجاری در حاشیه راه های مواصلاتی برون شهری شیوه ای نوین در عرصه تبلیغات نیست . لیکن به علت آنکه محدودیت هایی در فعالیت شرکت های تبلیغاتی(کانونهای آگهی و تبلیغات) حاکم بوده و به تازگی این محدودیت ها رفع و چارچوب های قانونی برای فعالیت در آن ایجادشده نیاز به توجه و معرفی جدی دارد. علت اصلی ایجاد محدودیت برای شرکت های تبلیغاتی در جاده ها در گذشته ارتباط تنگاتنگ این مهم با مصالح ایمنی بوده است. سازمان متولی این امر( سازمان راهداری و حمل و نقل جاده ای کشور) نیز همواره به دنبال طراحی فرایندی خاص برای انجام فعالیت تبلیغاتی درجاده های مواصلاتی است که ضمن مراعات قوانین ومقررات مربوطه به تامین و کنترل همزمان ایمنی در آن نیز توجه داشته باشد .در فرایند خاص اعطای مجوز نصب تابلودر جاده ها مکانیابی نصب تابلو ها مهمترین بخش مورد توجه است که این مهم مشتمل بر لحاظ قوانین رعایت حریم جاده و مصالح ایمنی رانندگی است بررسی افق فعالیت نصب تابلو های تبلیغاتی در کشور های دیگر مؤیدآن است که روند گسترش نصب تابلو باعث ایجاد جنگلی از تابلو در امتداد راه های مواصلاتی شده و سیاستگذاران را برآن داشته تا ضمن تغییرات لازم در سیاست های کاری خود به دولت های محلی مسئولیت و اختیارات بیشتری جهت نظارت و کنترل چنین روندی اعطا نماید. پس علاج واقعه را قبل از وقوع باید کرد. کشور ایران در ابتدای این مسیر قرار دارد و روند نصب تابلوهای تبلیغاتی درآن به سرعت در حال افزایش است. مقدمه: رشد و توسعه اقتصادی هرکشوری نیازمند الزامات و شرایطی است که می بایست قانونمند بوده و توسط دولت های وقت هدایت گردد. یکی از این الزامات که در ایران کمتر مورد توجه بوده واز سال های پیش می بایست به آن پرداخته شود بررسی و تامین نیازهای ساختاری رشد وتوسعه کشور با توجه به تجربیات سایر کشورها است. به هرحال قرارگرفتن درهرمرحله از توسعه اقتصادی (‌ طبق نظرات اقتصاد توسعه کشورها برای دستیابی به توسعه اقتصادی ‌) مراحل مختلفی را طی میکند. نیازمند شرایط ، ساختار وقوانینی است که نیازهای فعالین اقتصادی را تأمین نماید. یکی ازاین ساختارها وجود چارچوبها ساختارهایی جهت ارائه انواع تبلیغ است. فعالیت دریک بازار رقابتی مستلزم داشتن ابزارهای لازم برای بالا بردن سطح فروش ودیگر اهداف درنظر گرفته شده دراین حیطه است. درایران ساختاری به نام کانون آگهی و تبلیغات جهت ارائه تبلیغات محیطی بنیان نهاده شده که اولین قانون در سال 58 تدوین وسپس درسال 79 اصلاح گردیده است . اگر چه سالها زمان برد تا تبلیغات محیطی وارد دنیای کسب وکار ایران گردد، لیکن دارای رشدی سریع وجالب بوده است. این صنعت درگام اول شهرهای بزرگ کشور را فتح نمود ودر مرحله دوم رشد و تعالی خود ، به سمت جاده های برون شهری هدفگیری شد. سازمان راهداری وحمل ونقل جاده ای از اواسط شهریور ماه سال 1383 شروع به زیرسازی ( بسترسازی ) وایجاد چارچوبهای قانونی فعالیت تبلیغاتی درجاده های کشور نمود. لیکن پدیده تبلیغات محیطی ازسال 1370 در شهر تهران بنیان گداشته شد . یک سال پس ازپایه گذاری اصول ومقدمات چنین کسب وکاری برای جاده های برون شهری ، زمزمه هدف 100 میلیارد ریال کسب درآمد برای سال 85 از این محل توسط سازمان متولی شنیده شد. مقایسه هدف فوق با دستاوردهای به دست آمده در ضعت مشابه ( شهرتهران ) مؤید آن است که می بایست این سازمان زمینه لازم برای ایجاد بازاری به ارزش 400 میلیارد ریا ل ایجاد نماید تا بتواند انتظار 100 میلیارد ریال درآمد سالانه ازاین منبع را داشته باشد. البته مفهوم ضمنی این هدف ایجاد تسهیلات بیشتر برای متقاضیان نصب تابلو است که در مراجعه به سیستم مشهود است. این مقاله با رویکرد معرفی این شیوه نه چندان جدید دربخش جاده ای ، سعی در بررسی مشکلات و موانع ( با توجه به تجربیات سایرکشورها ) درصورت توسعه روز افزون آن داشته و راه حلهای ارائه شده را بررسی می کند. 
تبلیغات محیطی درسازمان راهداری و حمل ونقل جاده ای : چندین سال متمادی درسطح مدیران میانی وعملیات سازمان راهداری و حمل ونقل جاده ای کشور بحث لزوم یا عدم لزوم اعطای مجوز فعالیت شرکتهای تبلیغاتی و به کارگیری بیلبوردهای تبلیغاتی درحاشیه راهها موردبحث و گفتگو بود برخی از مدیران اعتقاد داشتند که بنا بر ملاحظات ایمنی درهیچ کشوری اجازه نصب بیلبورد درجاده های مواصلاتی داه نمی شود. درشهریور ماه سال 1383 قسمتهایی از قوانین تبلیغات در حاشیه راههای کشورهای دیگر ترجمه ومسیر انجام چنین فعالیتی بازشد. دریکی از متون ترجمه شده بیان می شود در بسیاری از شهرهای آمریکا ازقبل از سال 1909 بحث ممنوعیت نصب بیلبورد های تجاری درسطح جاده ها مطرح بوده و شواهدی نیز ارائه می گردد که تمام این قوانین تا سال 1981 به علت آنکه دربرخی قسمتها بیلبورد غیر تجاری را همانند بیلبوردهای تجاری فرض می کردند ملغی اعلام شد. پس ازرفع اولین مانع که دشورارترین بخش کار بود می بایست به یک کشمکش درون سازمانی نیز رسیدگی می شد. دو بخش « ایمنی وترافیک » و « ایمنی و حریم راهها » که بعداَ با هم ادغام شدند وموضع واحدی نیز اتخاذ کردند به ترتیب ملاحظات ایمنی و قانونی را مطرح کردند . بحثهای ایمنی جزء لاینفک قوانین و دستورالعملهای تهیه شده در سایر کشورها بوده و با مطالعه آنها مسیر روشنی برای اقدامات بعدی پیش روی داشتیم . عمده ترین موارد ایمنی مربوط به محاسبات ایستایی سازه ، نورپردازی ، رعایت امنیت سواره وجلوگیری از بروز سوانح درتهیه طرح هر تابلو است که می بایست مد نظر قرار گیرد. درخصوص موارد قانونی مطروحه ، دفتر ایمنی و حریم راهها طبق قوانین آئین نامه اجرایی تبصره ( 1) ماده 17 اصلاحی قانون ایمنی راهها وراه آهن مصوب 1379 ، حریم قانونی انواع راه مشخص و هرگونه ساخت وسازو... را محدود نموده است. دراین قانون بین حریم قانونی ، حریم مصوب وحریم تأسیسات زیر بنائی تفاوت قائل شده که پرداختن به آنها درحوصله این بحث نمی باشد. درذیل بند ح ماده 2 این آئین نامه اعلام می دارد : نصب نورافکن با پروژکتور وهر گونه تابلو اعم از تبلیغات یا غیرآن به هر کیفیت درمحدوده موضوع این آیین نامه برابر ضوابطی است که وزارت راه وترابری تعیین واعلام می نماید. طبق جداول پیوست آیین نامه موصوف حریم قانونی راه در بزرگراه و آزادراه 76 متر می باشد که به هیچ وجه درآن اجازه نصب تابلو داده نمی شود. طبق دستورالعملهای بعدی تابلوهای تجاری می بایست در منتهی الیه حریم قرارگیرند که جزئیات مواردبحث به تفصیل دردستورالعملهای تهیه شده تشریح گردیده است. بجز دونفر محدودیت یاد شده محدودیت سومی وجود دارد که مربوط به ساختار انجام اقدامات بوده وپیش از دو مورد قبلی در روند انجام کارها وقفه ایجاد می کند اگر در روند برگزاری مزایده ویا انعقاد قرارداد پشتوانه حقوق محکمی وجود نداشته باشد تمام فرایند زیر سئوال رفته وحتی به ابطال قرارداد منتهی می گردد . تبیین جایگاه حقوقی فرمها ، دستورالعملها ، کمیته های مکا نیا بی و ... تا پایان سال 1384 به پایان رسیده و کل طرح آماده بهره برداری شد. براین اساس دستورالعملهایی تهیه و کارشناسان مرتبط آموزشهای لازم را دیدند ،‌اهم مراحل اجرایی نصب تابلو درحواشی راه به شرح زیر است : 
مراحل اقدام : 1- مراجعه شرکت تبلیغاتی متقاضی به سازمان / اداره کل استان مربوطه جهت ارائه تقا ضا برای نصب تابلو در نقاط مورد نظر. شرکتهای متقاضی درخواست خود را یا برای نقطه خاصی برای نصب یک تابلو ارائه می نمایند و یا اینکه تعداد مشخصی تابلو دریک محور را در نظر دارند. 2- تکمیل فرم مکاتباتی توسط کارشناس استان . در این مرحله علاوه بر تکمیل فرم مکاتباتی ،‌متقاضی قیمت پیشنهادی خود را نیز اعلام می نماید. 3- بررسی نقاط مورد تقاضا و تعیین قیمت و متراژ برای هریک از موارد. اگر قیمت پیشنهادی منحصر به فرد بوده و با قیمتهای منطقه ای فاصله ای نداشته باشد به مرحله بعد می روند. ولی چنانچه قیمت انحراف زیادی داشته باشد ویا تعداد متقاضی برای آن نقطه زیاد باشد به مکانیزم مزایده مراجعه می شود. 4- ارسال فرم مکاتباتی به اضافه درخواست متقاضی به ستاد. 5- طرح و بررسی درخواست متقاضی در کمیسیون نرخگذاری. 6- ارسال دستورالعمل نرخگذاری برای انعقاد قرارداد به استان ذی ربط . 
عملکرد سازمان درجلب متقاضیان نصب تابلوهای تبلیغاتی
سازمان راهداری و حمل و نقل جاده ای تا پایان سال 84 به علت مسائل ومشکلات یاد شده در سطور قبل اداری عملکرد چشم گیری در این خصوص نبوده است. کل قراردادهای منعقده سال 1384 درحدود 13 فقره بود که از این محل حدود 2 میلیارد ریال درآمد قابل وصول ایجاد شده است. اما سازمان درسال 1385 با یک جهش 169 درصدی درتعداد قراردادها به درآمد قابل وصول حدود 6 میلیارد ریال ( 200 درصد رشد) تا پایان مهرماه رسیده است. اگر چه ارقام فوق مؤید تمام پتانسیل موجود این عرصه نیست لیکن نمی بایست با توجه به چارچوبهای قانونی موجود میزان ناهمگونی وعدم توسعه یافتگی مناطق مختلف کشور انتظار فوق العاده ای ازآن داشت. هم اکنون کل تقاضای نصب تابلو مطرح شده برای حول شهر تهران ونقاط توریستی و پر تردد شمالی کشوربوده ودرچند سال آینده درخوش بینانه ترین حالت به 5 شهر بزرگ کشور تسری می یابد. افق رشد وتوسعه فعالیت تجاری درحاشیه راههای برون شهری کسب وکاری که پس از طی مراحل دشوار وهماهنگی های مختلف مسیر حرکتش هموارگردید ، با رشد بسیارزیادی درحال حرکت است. هم اکنون بیشترین دامنه فعالیت آن درراههای منتهی به تهران بوده و اندک اندک به راههای شهرهای بزرگ درحال گسترش است. درآینده ای نه چندان دور مشکلات گریبانگیر کشورهای توسعه یافته درایران نیزنمود خواهد یافت ومتولیان امر می بایست به دنبال بررسی راه حلهای اجراء شده توسط آنها باشند. تعداد تابلو های تبلیغاتی نصب شده در بزرگراههای این کشورها درحال فزونی است. چشم انداز قسمتهای زیادی از آمریکای شمالی و قاره اروپا بدین وسیله خراب شده است. با وجود چارچوبهای قوی قانونی جهت حفظ ایمنی ، رشد بی رویه تعداد تابلو های تجاری نصب شده درکاهش ایمنی جاده نیزمؤثر است. بیلبوردهای بزرگ طراحی شده ناخوانا بوده و جلب نظر کنند. وقتی چنین بیلبوردهایی در جاده ها ی ویژه ( جاده های سرعت های بالا ) قرارمی گیرند علت بالقوه تصادفات جدی محسوب می شوند. همانطور که عنوان شد دردهه بعد مشکلات یاد شده گریبانگیر ما نیز خواهد بود . شاهد این مدعا تعداد کثیر دیوارنوشته های تبلیغاتی در جاده های برون شهری است که هم اکنون رفع و پاکسازی آن به معضلی برای سازمان متولی تبدیل شده است. این خود مؤید پتانسیل تقاضای موجود وشاهدی بر وجود مشکل یاد شده در ایران است . راه حلهای پیشنهادی که می بایست به توجه به شرایط ما مورد بررسی قرار گیرد به شرح زیر می باشد : 
راه حلهای پیشنهادی : • وجود قوانین محکم و شفاف تبلیغات محیطی اولین بخش اقتصادی نیست که درچند سال اخیر ازندای بی قانونی ویا برخورداری از قوانین ضعیف رنج می برد. اقتصاد ایران یا درمقابل پدیده های نو قانونی ندارد ویا دارای قوانین کهنه وفاقد جامعیت لازم است. • مراکز استانی می بایست دارای قدرت تصمیم گیری باشند. سیستم حکومتی ایران متمرکز بوده و تمام مسائل ریز و درشت جهت تصمیم گیری می بایست به مراکز انعکاس وسپس به استان جهت اجراء ارسال گردد. به جز اتلاف عنصر زمان که دراین فرآیند مشهود است ،‌نا کارآمدی تصمیمات گرفته شده به علت عدم آشنایی تصمیم گیران با جوانب کار نیز هزینه دیگری است که می بایست پرداخته شود. • مراکز استانی می بایست دارای اختیار لازم برای تحت تعقیب قراردادن خاطبان باشند. قوانین تنظیم شده می بایست دارای چنان جامعیت و قاطعیتی باشند که مراکز تصمیم گیر استانی برای تعقیب خاطیان محتاج عبور ازفرآیندی مشابه آنچه برای اتخاذ تصمیم طی می شود نبوده وخود بتوانند اقدامات لازم را انجام دهند. 4- سیاستهای کلان دولت در این خصوص می بایست محکم ، شفاف وپیوسته باشد. با تغییر دولت وقت تغییر نماید